PRALAMBANG TEMBANG MACAPAT.
Tembang
macapat iku minangka pralambange uriping manungsa ing alam donya, yaiku
kawiwitan saka:
1. Mijil, ateges metu (babar),
minangka pralambange manungsa lair ing alam donya lumantar bapa lan
biyung.
2. Sino 2. Sinom, sawise babar bisa tuwuh dadi manungsa
diwasa (taruna).
3. Asmarandana,
yen wis diwasa lumrahe banjur ketarik marang liyan jenis,
tuwuhasmara (gandrung).
4. Maskumambang, manungsa dewasa
mau aji banget nanging samubarange durung mantep tansah tidha-tidha
(mangu-mangu)
5. Kinanthi, tataraning diwasa/
remaja bisa mantep lamun wis dikanthi/ digandheng/ diwengku dening
liyan
jenis.
6. Durma,
yen wis dikanthi banjur tuwuh grengseng makarya, tegese nyambut gawe
saya mempeng awit rumangsa tanggung jawabe.
7. Dhandhanggula, sakabehing
manungsa kang sregep nyambut gawe, bakal ngundhuh wohing pakarti lan bakal
ngrasakake memanise asil anggone makarya.
8. Pangkur, sawise ngrasakake asil
makaryane, bakal mungkur sakabehing pamikiran ruwet rentenging pakaryan.
Lumrahe wis mungkur kadonyan rumasuk pinandhita, menep ing budi.
9. Gambuh, sakabehing angen-angen
sarta amale wis cundhuk karo gagasane sowang-sowang banjur sumeleh
manages ngarsaning Gusti
Allah.
10. Megatruh, manungsa wis titi
wancine tinimbalan ing ngarsane kang akarya gesang, ruhe kapegat saka ragane,
wangsul sowan ing ngarsane Gusti
Allah.
11. Pocung, sawise pegat ruhe, banjur
ragane kapocong, disucekake, aweh sasmita manungsa lair suci bali suci.
SANDI ASMA
Sandiasma
yaiku asmanipun panganggit ingkang dipunsingitaken ing salebeting sekar.
Sandiasma saged mapan ing awal pupuh, awal pada, awal gatra, pedhotan, wanda
awal tembung, gatra, akhir gatra.Di tanah Jawa, banyak sekali pujangga yang terkenal.
Semuanya bisa untuk tauladan bagi bangsa di seluruh dunia, terutama bangsa
Indonesia, tidak hanya orang Jawa saja. Para pujangga tadi ketika hidupnya
banyak menulis karya-karya sastra yang besar sekali manfaatnya. Akan tetapi
banyak yang ketika menulis, dalam rangka tidak mau menonjolkan diri, tidak
bersedia menyebut namanya dengan jelas. Biasanya nama pujangga yang pengarang disamarkan
dengan sandiasma. Contoh tembang yang memuat sandiasma:
Rarasing
kang sekar sarkara mrih
Den aksama
de ning kang sudyarsa
Ngawikani
wengkuning reh
Beraweng
para ratu
Ilanga kang
sesangker sarik
Rongas
westhining angga
Gagating
tyas antuk
Wartaning
kang parotama
Sinung
tengran sembah trus sukaning budi
Tataning
kang carita
(Ranggawarsita,
Serat Witaradya)Sandiasma
PETUNGAN JAWA
Petungan jawa inggih punika warisan leluhur ingkang sak niki
taseh didadosaken pedoman kalihan masyarakat jawi . Pangertosan dinten, tahun
lan windu wonten maknanipun piambak-piambak. Miturut masyarakat jawa kelahiran,
kematian,jodoh lajeng rejeki niku takdir kanggih ikhtiar ngnggih prisip ilmu
laku. Tuladhanipun masyarakat tiyang jawih tasek ingkang katah percayo kalihan
slametan.
Selametan kelebet dados sekawan jenis yaniku:
1.Berkisaran sekitar krisis- krisis panguripan.
Tuladha: Kelahiran, khitanan, perkawinan lajeng kematian
2.Wonten hubungane kalihan dinten raya Islam.
Tuladha: Maulid Nabi, Idul Fitri, Idul Adha.
3.Wonten hubunganipun kalihan integrasi sosial desa, bersih desa (harfiah
berarti pembersihan desa, yakni: dari roh- roh jahat).
4.Slametan ingkang dilakoni ing wedal boten tentu.
Tuladha: selametan pindah omah lan selametan gerah.
Sistem pentungan utawi “ hitungan” maringi jalan kanggih
gabungaken tindak tanduk tiyang kalihan sistem niku. Petungan yaiku cara
kanggih menghindari sakmacam tatanan alam ingkang badhe betho kegagaln. Wonten
pihak sanes , tabuh niku pitung dinten wontwn ing petungan ingkang luweh
cermat,bagian saking wektu minggu ingkang tiga puluh dinten. Lajeng bagian
saking salah setunggalin bulan wonten ing kalih welas islam miturut perhitungan
“petungan” rembulan, lajeng ahkiripun saking salah setungale tahun saking
perhitungan windu.Dadosipun tiyang kedah nyesuweake arah pindah saking ongko –
ongko ingkan wonten ing dinten – dinten niku.
Bagi para priyayi, sistem angka –
angka hari ini adalah deskripsi empiris dari tatanan alam yang tertinggi.
Angka- angka itu dianggap keluar dari kesadaran dalam orang- orang kramat yang
termasyhur dan diwariskan dari generasi ke generasi, sering secara rahasia,
dari guru kepada muridnya yang terpilih. Tetapi bagi kalangan abangan angka-
angka itu cenderung diterangkan dalam pengertian roh, dalam apa yang disebut
nagadina atau ”naga hari”.
Orang menggunakan naga wulan
untuk kesempatan- kesempatan yang serius – perjalanan jauh, katakanlah ke Jakarta
atau Surabaya, sementara naga dina kebanyakan digunakan untuk perpindahan di
dalam kota. Naga tahun, ular tahun, berhubungan perjalanan yang sangat penting,
seperti bepergian keluar Jawa.
Disini kita mempunyai suatu
sistem yang agak sedikit umum, yang bisa memberitahukan seseorang tentang
apakah yang ingin dilakukan itu baik atau tidak. Pertama- tama orang itu
menghitung angka hari waktu ia melakukan ramalannya. Sistem dan kompleksitas
begini biasanya merupakan milik para spesialis ; orang biasa lazimnya akan
pergi ke dukun apabila ingin mengetahui sesuatu menurut ramalan.
Petungan jawa merupakan warisan leluhur yang hingga kini
msasih dijadikan pedoman hidup bagi masyarakat jawa. Pengertian hari, tahun,dan
windu mengandung makna- makna ternentu. Menurut masyarakat jawa meskipun kelahiran, kematian,jodoh dan
rezeki adalah takdir untuk brikhtiar dengan prisip ilmu laku. Penting sebagai
pedoman dalammenjalani kehidupan sehari-hari.Harapanya manusia selalu mendapat
keselamatan dalam menentikan segala pilihan.
Contoh sri lungguh
lan dunya.
sri itu dari bahasa sanskerta, artinya bercahaya.
lungguh artinya dalam bahasa jawa krama sama dengan duduk, maksudnya ialah simbol kedudukan.
dunya, yang dimaksudka ialah dunia, dan ini
melambangkan harta.
lara artinya sama dengan sakit.
pati artinya ialah kematian.
lara artinya sama dengan sakit.
pati artinya ialah kematian.
Tidak ada komentar:
Posting Komentar